Stefan Chwin

Wielkie deportacje środkowoeuropejskie XX wieku w perspektywie aksjologicznej. Wyzwanie dla literatury

            w moim referacie chciałbym przedstawić wstępną propozycję systematyzacji perspektyw aksjologicznych, jakie występują w polskich i niemieckich narracjach deportacyjnych z drugiej połowy XX wieku, a także rozpoznać, jakiego rodzaju aksjologiczne wyzwania dla literatury stanowił (i stanowi nadal) temat masowych przesiedleń i wypędzeń, podejmowany przez wielu pisarzy oraz kronikarzy, świadków i uczestników tych zdarzeń, których relacje wciąż ukazują się w Polsce i w Niemczech. Pomijam tu ważną kwestię “aksjologii pojednania”, która uformowała się w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, bo zasługuje ona na osobne studium. Problematyka, którą podejmuję, łączy się z ogólniejszym pytaniem, a mianowicie z kwestią, jak (wedle jakich kryteriów) oceniać masowe deportacje, do których doszło w Europie Środkowowschodniej w drugiej połowie XX wieku. Mimo że pewne strategie oceny tych zdarzeń historycznych utrwaliły się w świadomości społecznej (a także w świadomości badaczy) i uchodzą w dość powszechnej opinii za oczywiste, literatura wciąż kwestię tę stawia jako otwartą, czasem swoimi propozycjami aksjologicznymi wchodząc w otwarty konflikt z czytelnikami, przywiązanymi do określonych schematów, które nadal kierują naszą oceną przesie